Een natuurlijke maan of natuurlijke satelliet is een hemellichaam dat rond een exo planeet dwergplaneet of planetoïde of

Een natuurlijke maan of natuurlijke satelliet is een hemellichaam dat rond een (exo)planeet, dwergplaneet of planetoïde, of eventueel een andere maan draait.

Per juli 2010 zijn 400 objecten geclassificeerd als manen. 168 daarvan draaien om zes van de planeten van het zonnestelsel. Zes manen draaien om drie van de dwergplaneten, 104 van de 336 zijn planetoïdemanen en 58 zijn manen van transneptunische objecten (TNO's). Sommige van deze TNO's worden later mogelijk geclassificeerd als dwergplaneet. Nog ongeveer 150 kleine manen bevinden zich in de ringen van Saturnus. Exoplaneten, planeten die om andere sterren draaien, hebben mogelijk ook manen. Er zijn er tot nu toe echter geen waargenomen.

De twee binnenste planeten, Venus en Mercurius, hebben geen manen. De Aarde heeft één maan, die gewoon de Maan wordt genoemd. Mars heeft twee kleine manen: Phobos en Deimos. De gasreuzen hebben allemaal vele manen, waarvan er zes ongeveer even groot zijn als onze maan: De vier Galileïsche manen (Ganymedes, Europa, Io en Callisto), de grootste maan van Saturnus, Titan, en de grootste maan van Neptunus, Triton. Verder heeft Saturnus nog zes manen die massief genoeg zijn voor hydrostatisch evenwicht, en heeft Uranus er nog vijf. Van enkele manen, zoals Callisto en Europa, wordt wel gedacht dat er leven zou kunnen zijn onder de ijskap die het water van hun oceanen bedekt. Hiervoor is geen bewijs.

Vier van de vijf dwergplaneten hebben ten minste één maan. Ceres heeft geen maan, Pluto heeft er vijf: Charon, Hydra, Nix, Kerberos en Styx. Haumea heeft twee manen (Hiʻiaka en Namaka). Eris heeft één maan: Dysnomia. Makemake heeft één maan .

Oorsprong

Natuurlijke manen die met een prograde baan om de planeet draaien en zich relatief dicht bij de planeet bevinden zijn waarschijnlijk gevormd uit de protoplanetaire schijf van de planeet. De natuurlijke manen die met grote, geïnclineerde, excentrische en vaak ook retrograde banen om de planeet draaien zijn waarschijnlijk planetoïden geweest die aan werden getrokken door de zwaartekracht van de planeet. Onze Maan, en mogelijk de maan Charon, zijn uitzonderingen op de andere grote manen. Men denkt dat zij zijn ontstaan door de botsing van twee grote objecten (de grote inslaghypothese). Veel planetoïdemanen zijn ook op deze manier ontstaan. Triton is ook een uitzondering. Hoewel Triton met een kleine en ronde baan om de planeet Neptunus draait (Triton heeft zelfs een bijna perfect ronde baan met een excentriciteit van 0,000016), denkt men dat dit ooit een dwergplaneet was. Triton heeft namelijk een retrograde baan.

Geologische activiteit

Van de negentien manen die massief genoeg zijn voor hydrostatisch evenwicht, is er een aantal nog geologisch actief. Io is het meest vulkanisch actieve hemellichaam in het zonnestelsel en op Europa, Enceladus, Titan en Triton zijn aanwijzingen voor tektoniek en cryovulkanisme. Bij de eerste drie zou dit komen door verhitting door getijden. Dit komt door de excentrische banen om hun planeet. (Dit zou vroeger ook het geval zijn geweest bij Triton voor de baan cirkelvormig werd.) Andere manen, waaronder onze Maan, Ganymedes, Tethys en Miranda, zouden mogelijk in het verleden geologisch actief zijn geweest. Enceladus en Triton hebben mogelijk geisers op het oppervlak. Titan en Triton hebben allebei een aanzienlijke atmosfeer; Titan heeft ook meren van methaan en mogelijk ook regen. Vier grote manen, Europa, Ganymedes, Callisto en Titan, zouden mogelijk ondergrondse oceanen van vloeibaar water hebben. Ook onder het oppervlak van Enceladus zou zich water kunnen bevinden.

Natuurlijke manen in het zonnestelsel

De massa's van de grotere manen in het zonnestelsel. Mimas, Enceladus en Miranda zijn te klein om te kunnen zien. Alle andere manen zouden, zelfs als zij bij elkaar zouden worden gevoegd, nog te klein zijn om ze te kunnen zien.

De grootste natuurlijke manen in het zonnestelsel (met een diameter groter dan ongeveer 3000 kilometer) zijn de Maan, de Galileïsche manen van Jupiter (Io, Europa, Ganymedes en Callisto), de grootste maan van Saturnus, Titan, en de grootste maan van Neptunus, Triton.

Een aantal manen uit het zonnestelsel en de aarde. Negentien manen zijn massief genoeg voor hydrostatisch evenwicht en twee manen, Titan en Europa, hebben zelfs een atmosfeer.

De tabel hieronder laat de manen van het zonnestelsel zien. De laatste kolom bevat een aantal andere objecten, zoals planeten, dwergplaneten, planetoïden en TNO's, ter vergelijking. De manen van de planeten zijn vernoemd naar mythologische figuren. Deze zijn meestal Grieks, behalve die van Uranus. Deze zijn vernoemd naar de personen uit de verhalen van Shakespear. De negentien objecten die massief genoeg zijn voor hydrostatisch evenwicht zijn dikgedrukt. De namen van andere objecten waarvan wordt vermoed dat deze een hydrostatisch evenwicht hebben bereikt zijn cursief.

Diameter (km)	Manen van planeten						Manen van dwergplaneten			Manen van andere objecten	Andere objecten ter vergelijking
Diameter (km)	Aarde	Mars	Jupiter	Saturnus	Uranus	Neptunus	Pluto	Haumea	Eris	Manen van andere objecten	Andere objecten ter vergelijking
4000-6000			Ganymedes Callisto	Titan							Mercurius
3000-4000	De Maan		Io Europa
2000-3000						Triton					Eris Pluto
1500-2000				Rhea	Titania Oberon						Makemake Haumea
1000-1500				Iapetus Dione Tethys	Umbriel Ariel		Charon				Sedna (225088) Gonggong
500-1000				Enceladus							Ceres Orcus, Quaoar Varuna, Ixion 2 Pallas, 4 Vesta vele andere TNOs
250-500				Mimas Hyperion	Miranda	Proteus Nereïde		Hiʻiaka		1 90482 Orcus I Vanth	Hygiea Davida Interamnia Sylvia en vele anderen
100-250			Amalthea Himalia Thebe	Phoebe Janus Epimetheus	Sycorax Puck Portia	Larissa Galatea Despina		Namaka	Dysnomia	1 I Phorcys I Menoetius ~22 andere manen van TNOs	3 Juno 5 Astraea en vele anderen
50-100			Elara Pasiphae	Prometheus Pandora	Caliban Juliet Belinda Cressida Rosalind Desdemona Bianca	Thalassa Halimede Neso Naiad	Hydra Nix			50000 Quaoar I Weywot Antiope I I Echidna I Zoe 5 andere manen van TNOs	Antiope I Mathilde en vele anderen
25-50			Carme Metis Sinope Lysithea Ananke	Siarnaq Helene Albiorix Atlas Pan	Ophelia Cordelia Setebos Prospero Perdita Stephano	Sao Laomedeia Psamathe				Kalliope I	243 Ida en vele anderen
10-25		Phobos Deimos	Leda Adrastea	Telesto Paaliaq Calypso Ymir Kiviuq Tarvos Ijiraq Erriapus	Mab Cupid Francisco Ferdinand Margaret Trinculo	(S/2004 N 1)	Styx Kerberos			I 87 Sylvia I Hektor I (45) Eugenia I Hermione I I I Camilla I	Eros en vele anderen
< 10			ten minste 47	ten minste 36						87 Sylvia I Remus (243) Ida I en vele anderen
Objecten met dikgedrukte namen zijn in hydrostatisch evenwicht. De namen van objecten waarbij dit alleen wordt vermoed zijn cursief.

Zie ook

Lijst van natuurlijke manen
Kunstmaan
Lijst van objecten in het zonnestelsel (een overzicht van planeten en hun manen)
Lijst van betekenissen van namen van hemellichamen

Bronnen, noten en/of referenties

Vooralsnog zijn er geen natuurlijke manen bekend die om een andere maan draaien. Waarschijnlijk komt dat door de sterke invloed van de nabije planeet, die de baan van een dergelijke maan-om-een-maan instabiel maakt.

[1] Vooralsnog zijn er geen natuurlijke manen bekend die om een andere maan draaien. Waarschijnlijk komt dat door de sterke invloed van de nabije planeet, die de baan van een dergelijke maan-om-een-maan instabiel maakt.

	Zon · alle objecten
Planeten:	Mercurius · Venus · Aarde · Mars · Jupiter · Saturnus · Uranus · Neptunus
Dwergplaneten:	Ceres · Orcus · Pluto · Haumea · Quaoar · Makemake · Gonggong · Eris · Sedna
Manen van:	Aarde · Mars · Jupiter · Saturnus · Uranus · Neptunus · Pluto · (Haumea) · Makemake · Eris
Planetoïden:	planetoïdengordel · planetoïdemanen · centaurs
Diversen:	meteoroïden · TNO's (Kuipergordel · scattered-disk object) · kometen (Oortwolk) · interplanetaire materie