Lis Iris is een geslacht uit de lissenfamilie Iridaceae Zowel het geslacht als de soorten worden in de volksmond iris ge

Lis (Iris) is een geslacht uit de lissenfamilie (Iridaceae). Zowel het geslacht als de soorten worden in de volksmond iris genoemd. Het geslacht kent naast soorten ook vele cultivars. Lissen worden al lang door de mens gebruikt. In de Egyptische piramiden zijn afbeeldingen van lissen te vinden, die stammen uit 1500 v.Chr. De soorten komen voor in de gematigde delen van het noordelijk halfrond, tot in de Filipijnen als zuidgrens.

Lis

Hybride van Iris germanicus

Taxonomische indeling

Rijk:	Plantae (Planten)
Stam:	Embryophyta (Landplanten)
Klasse:	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:	Bedektzadigen
Clade:	Eenzaadlobbigen
Orde:	Asparagales
Familie:	Iridaceae (Lissenfamilie)

Geslacht

Iris
Tourn. ex L. (1753)

Afbeeldingen op

Wikimedia Commons

Lis op

Wikispecies

Portaal

Biologie

Botanische beschrijving

De bloemen kunnen in kleur variëren van goudgeel, tot wit, blauw, lavendel en paars. Roze en abrikooskleurige irissen zijn gekweekt binnen sommige soorten.

De verschillende soorten lissen komen algemeen voor in de noordelijke gematigde klimaatzone. Alle irissen hebben lange stelen en bloemen met zes kroonbladeren, waarvan drie naar beneden wijzen en drie rechtop staan. Bij sommige kleinere soorten wijzen de kroonbladeren allemaal naar buiten. De meeste wilde lissen groeien uit een wortelstok, maar sommige soorten groeien vanuit een bol. Deze laatste soorten worden als cultuurgewas geteeld. Hierbij worden twee groepen onderscheiden:

Reticulatagroep (Iris reticulata en ). Deze groep omvat vroegbloeiende, laag blijvende soorten afkomstig uit Oost-Turkije, het westen van Perzië, de Kaukasus en Libanon.
Xiphiumgroep. Soorten uit deze groep komen voor in Spanje, Portugal en Noord-Afrika. Deze groep is het belangrijkste voor de sierteelt. Tot deze groep behoren onder meer de Hollandse irissen, die ontstaan zijn uit kruisingen tussen wilde irissoorten. Daarnaast worden Engelse en Spaanse irissen onderscheiden, maar die zijn van weinig belang voor de sierteelt.

Soorten

Dit geslacht kent de volgende soorten:

C.A.Mey.
Trinajstić ex Mitic
Wendelbo
(Baker) Boiss.
Regel
R.C.Foster
Grossh.
Pavlov
Y.T.Zhao & X.J.Xue
Dinsm.
L.
Waldst. & Kit.
Foster
Chaudhary, G.Kirkw. & C.Weymouth
Baker
Baker
Boiss. & Heldr.
(Baker) Sealy
Dinsm.
Tojibaev, F.Karimov & Turgunov
Rukšāns
Foster
O.Fedtsch.
Noltie & K.Y.Guan
Foster & Baker
Dinsm.
A.Kern. ex Stapf
Colas.
E.Dammann & Sprenger
Ledeb.
Henriq.
Mouterde
S.Watson
Raf.
Foster
Dykes
Maxim.
Gilli
(N.Terracc.) Peruzzi
Z.C.Lu, Z.P.Huang & Yan Liu
Grossh.
(Vved.) T.Hall & Seisums
B.Mathew & Wendelbo
Migo
M.Bieb.
Dinsm. ex Chaudhary
Dykes
Sennikov, F.O.Khass. & Pulatov
Howell
Baker ex Hook.f.
Kem.-Nath.
Hook.f.
Sealy
Aiton
Jacquem. ex R.C.Foster
Noltie & K.Y.Guan
Y.T.Zhao
Wendelbo
C.A.Wilson
Mouterde
(Baker) Boiss.
Regel
Wall.
Micheli
Pall.
B.Mathew
Noltie
(L.) Goldblatt & Mabb.
Herb.
Aitch. & Baker
Sealy
Iris ensata Thunb.
Güner
Dykes
Joharchi & Memariani
R.C.Foster
Boiss.
L.
Iris foetidissima L. - Stinkende lis
Ohwi
Dykes
Aitch. & Baker
Ker Gawl.
M.Bieb.
T.Hall & Seisums
W.Irving
Foster
Small
Bunge
Baker
A.Gray
Sealy
L.
Baker
Baker
Woronow ex Grossh.
Pall.
Baker
Bornm. ex Baker
Baker
Mermygkas
Baker
(J.Mart.Rodr. & M.B.Crespo) Fennane
Dinsm.
Grey-Wilson & B.Mathew
Walter
(Vved.) Kamelin
Rchb.f.
(G.F.Wilson) S.Arn.
Dykes
Penny ex G.Don
Foster
Georgi
B.Mathew & Wendelbo
Steven
Lindl.
(Vved.) T.Hall & Seisums
L.F.Hend.
Doronkin
Iris jacquinii (Schrank) ined.
Thunb.
Poir.
Schott
S.P.Chen, Xin Y.Chen & Liang Ma
Alexeeva
Baker
Wall. ex D.Don
Tojibaev & Turginov
Chaudhary
Kitag.
Regel
(Vved.) B.Mathew & Wendelbo
Nakai
Regel
F.O.Khass. & Rakhimova
B.Fedtsch.
Grey-Wilson & B.Mathew
Pall.
Nutt.
Fisch.
Y.T.Zhao
Albov
Lingelsh. ex H.Limpr.
(Vved.) Vved.
Foster ex Regel
(Regel) O.Fedtsch.
(Khalk.) Tojibaev & Turginov
Kanitz
Alexeeva
Herb.
Ledeb.
Barbey
Maxim.
Iris lutescens Lam.
Woronow
Maxim.
Torr.
Baker
Vved.
Maxim.
(Vved.) Wendelbo
Barbey
Rukšāns
I.Ricci & Colas.
Leichtlin ex Dykes
Stapf
Wendelbo
Baker ex Foster
Makino
Nutt.
R.C.Foster
Rodion.
S.S.Ying
O.Fedtsch.
Diels
O.Fedtsch.
Y.N.Lee
Y.N.Lee
(Vved.) Vved.
Dinsm.
M.Bieb.
Mouterde
Y.N.Lee
B.Mathew & Wendelbo
Carrière
Mill.
Bräuchler & Cikovac
Bunge
(Baker) Barbey
Iris pallida Lam.
Hedge
Steven
T.Hall & Seisums
Simonet ex N.Service
L.
Güner & T.Hall
Dinsm.
F.O.Khass., Rakhimova & Achilova
(Mill.) T.Durand & Schinz
B.Mathew & Wendelbo
Stapf
Zapał.
(Vved.) Vved.
Wendelbo
Mouterde
Maxim.
Pursh
Diels
C.A.Wilson
Y.T.Zhao
Iris pseudacorus L. - Gele lis
Rukšāns
Grossh.
Salimb. & H.Saeidi
Galushko
Tineo
Rukšāns
Iris pumila L. - Dwerglis
Eastw.
Y.T.Zhao
T.Hall & B.Mathew
Feinbrun
Klatt
Heuff.
Colas.
Iris reticulata M.Bieb.
Colas.
(Lazkov & Naumenko) T.Hall
Regel
Baker
F.O.Khass., Esankulov & Achilova
Ker Gawl.
J.Mart.Rodr., P.Vargas, Carine & Jury
N.Terracc.
Hornem.
Schott ex Baker
Small
Willd. ex Link
Markgr.
(Fomin) Fomin
Alexeeva
Willk.
Colas.
Pall. ex Link
L.
Janka
Zubov & Bondarenko
Schrenk ex Fisch. & C.A.Mey.
(Foster) B.Mathew & Güner
Hance
Siehe
L.
H.Hara
Tod.
Hausskn. ex Baker
(Baker) Boiss.
Maxim.
Leichtlin ex Micheli
Boiss. & Reut.
Vved.
Y.T.Zhao
L.
(Vved.) T.Hall & Seisums
Chaudhary, G.Kirkw. & C.Weymouth
(Vved.) Vved.
Woronow ex Grossh.
(Borzì & Mattei) Pamp.
Maxim.
Douglas ex Lindl.
Pall.
S.Watson
Dykes
(Dykes) Bolt.
Bunge ex Ledeb.
Woronow
Boiss. & Reut.
Pursh
Urusov
Foster
L.
Kitag.
Poir.
Pall. ex Link
Jekyll & E.T.Cook
L.
Foster
Pall.
L.
L.
Vved.
F.O.Khass., Khuzhan. & Rakhimova
L.
N.S.Pavlova
Nevski ex Woronow & Popov
T.Hall & Seisums
Foster
Baker ex Hook.f.
Grey-Wilson & B.Mathew
Dinsm.
Foster
C.H.Wright
Regel
Fomin
Wendelbo
L.
Dinsm. ex Chaudhary
Yıld. & Kılıç
B.Mathew & Zarrei
(N.V.Abramov) T.Hall & Seisums
Rukšāns
M.B.Crespo, Alexeeva & Y.E.Xiao

In Nederland en België komt alleen de gele lis (Iris pseudacorus) van nature voor.

Hybriden

Y.E.Xiao, F.Y.Yu & X.F.Zhou
Schur
Grossh.
Grossh.
Small
Dykes
Iris x germanica L. - Blauwe lis
G.N.Matveev
Prodan
Sosn.
Randolph
Janch. ex Holub
E.S.Anderson
J.Rousseau
Niketic, Tomovic & Siljak-Yak.
H.Koidz. ex T.Shimizu
Sosn.
R.C.Foster
Small
Small

Bronnen, noten en/of referenties

(en) Iris Tourn. ex L. Royal Botanic Gardens, Kew. Gearchiveerd op 12 december 2023.

Zie de categorie Iris (Iridaceae) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] (en) Iris Tourn. ex L. Royal Botanic Gardens, Kew. Gearchiveerd op 12 december 2023.