Lambertus Jacobus Johannes Bertus Aafjes Amsterdam 12 mei 1914 Swolgen 22 april 1993 was een Nederlands schrijver en dic

Lambertus Jacobus Johannes (Bertus) Aafjes (Amsterdam, 12 mei 1914 – Swolgen, 22 april 1993) was een Nederlands schrijver en dichter. Hij publiceerde ook onder het pseudoniem 'Jan Oranje' en `Sick Sack'.

Bertus Aafjes

Bertus Aafjes (1965)

Algemene informatie

Volledige naam

Lambertus Jacobus Johannes Aafjes

Pseudoniem(en)

Jan Oranje

Geboren

12 mei 1914

Geboorteplaats

Amsterdam

Overleden

22 april 1993

Overlijdensplaats

Swolgen

Land

Nederland

Beroep

dichter, schrijver

Werk

Jaren actief

1936 – 1992

Genre

dichtbundel, reisverhalen

Invloeden

Homerus, Plinius de Jongere

Thema's

Maria Sibylla Merian

Bekende werken

De Karavaan; Rechter Ooka

Uitgeverij

A.A.M. Stols, Meulenhoff

Dbnl-profiel

Portaal

Literatuur

Biografie

Bertus Aafjes begon eerst aan een priesteropleiding (aan het College der Kruisheren te Uden, aan het Klein Seminarie Heemstede en aan het Philosophicum te Warmond), maakte een voetreis van een jaar naar Rome, studeerde daarna een tijdje archeologie aan de Universiteit van Leuven en aan het Pauselijk Instituut voor Christelijke Archaeologie in Rome, vestigde zich als kasteelheer in Hoensbroek - de staatsmijnen stelden een deel van het kasteel ter beschikking - en wijdde zich daarna aan literair en journalistiek werk. Hij debuteerde in 1940 als dichter met Het gevecht met de muze en schreef in 1942 het prozaïsche Een laars vol rozen. In 1947 maakte hij met een circus een reis naar Egypte. Hij maakte deel uit van de redactie van de literaire tijdschriften Criterium en Ad Interim, was een van de oprichters van het blad Klondyke en verleende zijn medewerking aan talrijke tijdschriften.

In 1946 schreef hij Een voetreis naar Rome, een romantisch-poëtisch reisverslag, waarmee hij nationale bekendheid verwierf. In 1953 verscheen De karavaan, voorlopig zijn laatste dichtbundel, nadat hij zich negatief had uitgelaten over de Vijftigers. Hierna legde hij zich toe op reisbeschrijvingen, voornamelijk van het Middellandse Zeegebied. Onder andere schreef hij Capriccio Italiano, een autobiografisch verslag geschreven tijdens zijn korte archeologische studie in Rome, en Goden en eilanden. Hierin wordt een reis door Griekenland beschreven aan de hand van Homerus' Odyssee, dat hij in 1964 vertaalde.

Bekend zijn ook zijn in Japan spelende -romans, waaronder het Boekenweekgeschenk van 1973, . Hiermee introduceerde Aafjes de haiku in het Nederlandse taalgebied.

In 1980 verscheen toch nog een dichtbundel van zijn hand Deus sive natura, met erotische poëzie. Deze werd vernietigend gerecenseerd door Gerrit Komrij.

Rel Elsevier

In opdracht van het Elseviers Weekblad zou Aafjes in de zomer van 1953 zes artikelen aan de Vijftigers wijden, drie tegen en drie vóór deze groep experimentele dichters. Zover kwam het echter niet. Elsevier stopte de reeks nadat de eerste drie kritische artikelen een storm van protest hadden losgemaakt. Aafjes koos dan ook voor een ongekend harde toon, en zijn zin: "Lees ik Luceberts poëzie, dan heb ik het gevoel dat de SS de poëzie is binnengemarcheerd", werd berucht. Veel lezers van het rechtse blad steunden Aafjes in zijn kritiek op de Vijftigers, maar vrijwel al zijn collega's en bekenden uit de literaire wereld vielen over hem heen. De Elsevier-artikelen leidden ertoe dat Aafjes alleen kwam te staan in de literatuur en luidden ook het einde van zijn eigen dichterschap in.

Naast de uitgave in Elsevier werden in 1953 de drie essays ook verspreid in de oktober uitgave (nr. 86) van het gratis tijdschrift Het model voor den uitgever.

Later in zijn leven zou Aafjes toegeven dat hij zich enorm vergist had en dat zijn afkeer van de Vijftigers al kort na het verschijnen van de gewraakte artikelen was omgeslagen in bewondering. In een brief uit 1983 bood Aafjes zelfs zijn excuses aan Lucebert aan, een van de dichters die hij in 1953 hard had aangevallen. "Achteraf is deze aanval voor mij volkomen onbegrijpelijk. De goden hebben mij toen kennelijk met blindheid geslagen," schreef hij. En over de persoonlijke consequenties van de artikelen: "Ik heb overigens, door deze onbegrijpelijke escalade, mijzelf duizendmaal meer geschaad dan degenen die ik aanviel. Ik verloor vele vrienden in de literatuur en was niet meer in de gelegenheid er nieuwe te maken."

Lucebert reageerde dat hij nooit wrok had gekoesterd tegen Aafjes en dat het jammer was dat ze elkaar nooit ontmoet hadden. Dan had de "roestige nutteloze strijdbijl" meteen begraven kunnen worden. "Dat helaas in zgn. literaire kringen pietluttigheid nauw grenst aan barbaarsheid heb ik uw brief begrepen en wel door een onthutsend feit; dat 'vrienden in de literatuur' u gingen mijden om wat ik allengs zag als een ondichterlijke faux pas, of noemen we het verblinding, van een begenadigd dichter." Toch zat Bertus Aafjes er met zijn Lees ik.... niet zo heel ver naast: Lucebert sympathiseerde in zijn jeugd met de nazi's en hun antisemitisme, ook (collaboreerde) Lucebert met de Duitse bezetter door op vrijwillige basis te gaan werken in de Duitse wapenindustrie.

Prijzen

1953 - Tollensprijs voor zijn hele oeuvre
1960 - voor De wereld is een wonder
1962 - voor zijn hele oeuvre
1989 - Cestoda-prijs

Bibliografie

1936 - Het Italiaanse Maria-lied, in: De Gemeenschap
1940 - Het gevecht met de muze
1941 - Amoureus liedje in de morgenstond, met tekening van Doeve, Orpheus-serie nr. 1
1941 - Het zanduur van de dood, in: Helicon
1942 - Een laars vol rozen, reisverslag
1943 - Gerrit Achterberg, de dichter van de sarcofaag. Aantekeningen bij zijn poëzie
1943 - Peter-Kersen-eter
1943 - De ark
1944 - Muurbloem, Molenpers, Leiden, (De Jong 587)
1944 - Per slot van rekening
1944 - Omne animal
1944 - Elf sonnetten op Friesland
1944 - Verzen en vrouwen
1944 - De laatste brief
1944 - Kleine catechismus der poëzie
1944 - Bid, kindje, bid!
1945 - Boeren: Open brief van het land
1945 - Lafaard of geus?
1945 - Dichters van later tijd
1945 - In het Atrium der Vestalinnen, fragmenten
1945 - In het Atrium der Vestalinnen en andere fragmenten
1946 - Bevrijdingsdag
1946 - Een voetreis naar Rome ISBN 9789029002080
1946 - Maria Sibylla Merian, gedicht
1946 - De zeemeerminnen
1947 - Gedichten, Eerste sonnetten
1947 - Douderideine
1947 - Het Warenhuis Wankelt, onder pseudoniem Sick Sack, uitgave: De woedende Wesp = De Bezige Bij, oplage 1000 exx, illustraties: Cees Bantzinger.
1948 - De vogelvis
1948 - Het koningsgraf. Honderd en een sonnetten
1948 - De driekoningen
1948 - Laat nu al wat Neerland heet
1948 - Circus
1948 - Egyptische brieven
1948 - Vrolijke Vaderlandse Geschiedenis met Piet Worm, 42-delig getekende verhaalreeks in De Volkskrant
1949 - In den beginne
1949 - De lyrische schoolmeester, gedicht
1949 - Het kinderkerstboek
1949 - De reis van Sinte Brandaan, herdicht door Bertus Aafjes
1950 - Arenlezer achter de maaiers. Kronieken over kleine maar vergeten bijzonderheden in het Oude en het Nieuwe Testament
1952 - Vorstin onder de landschappen. Een reis door het Heilige Land, In 1950 in De Volkskrant als reisbeschrijvingen verschenen.
1952 - Maak de dag tot een feest
1953 - De karavaan
1953 - Drie essays over experimentele poëzie, nr 86, in de Corvey-reeks Het model voor den uitgever
1954 - Morgen bloeien de abrikozen, roman
1955 - De blinde harpenaar. De liefde, het leven, het geloof en de dood in de poëzie der oude Egyptenaren
1956 - Logboek voor 'Dolle Dinsdag'
1957 - Capriccio Italiano. Een reisboek over Italië
1958 - De vrolijke vaderlandse geschiedenis. Deel I. Van de Batavieren tot de Gouden Eeuw
1958 - De vrolijke vaderlandse geschiedenis. Deel II. Van de Gouden Eeuw tot nu
1959 - Het Troje van het Carboon
1959 - Goden en eilanden, een reisboek over Griekenland
1959 - De wereld is een wonder, reisverslag
1960 - Het Hemelsblauw
1960 - Dag van gramschap in Pompeji
1960 - In de schone Helena, reisverslag
1961 - Levende poppen
1961 - De dikke en de dunne
1961 - Anneke's avontuur
1961 - De verborgen schat
1961 - Muziek op het kasteel
1961 - Tante Ibeltje
1961 - De schippersjongen
1961 - Stuurman Roel
1961 - De lachende krokodil
1961 - De geheimzinnige diamant
1962 - De Italiaanse postkoets, verhalenbundel
1962 - Odysseus in Italië, reisverslag
1963 - De fazant op de klokkentoren
1963 - Omnibus, prozafragmenten
1963 - Kleine Isar, de vierde koning, stripverhaal
1965 - Het gevecht met de Muze, verhalenbundel
1965 - Dooltocht van een Griekse held, reisverslag
1965 - Max en Maurits, De vrome Helena, De wijsheid in de kan, Wilhelm Busch, voor Nederland opnieuw bewerkt door Bertus Aafjes, uitgave: A.W. Bruna Uitgevers, Zwarte Beertjes nr 780
1967 - Per en Petra en het geheim van de bouwkunst
1967 - Maria Sibylla Merian en andere gedichten
1967 - Drie van Bertus Aafjes, gedichten
1968 - De denker in het riet
1968 - Die te Amsterdam vaak zei: Jeruzalem
1969 - Een ladder tegen een wolk
1969 - De rechter onder de magnolia
1969 - Kito en Poelika
1969 - Kito vindt Poelika
1971 - De koelte van een pauwenveer
1971 - Mijn ogen staan scheef. Zwerftochten door het land van de Mikado
1973 - Een lampion voor een blinde of De zaak van de Hollandse heelmeesters (Boekenweekgeschenk)
1973 - De vertrapte pioenroos
1974 - De laatste faun
1976 - Limburg, dierbaar oord
1976 - In de Nederlanden zingt de tijd
1979 - Het rozewonder
1979 - Mei, mengelwerk
1979 - Deus sive Natura
1980 - Rijmpjes en versjes uit de vrolijke doos
1980 - Tussen Schriftgeleerden en piramiden
1981 - Drie gedichten over Amsterdam
1982 - Rechter Ooka-mysteries
1983 - Homeros' Odyssee en Dooltocht van een Griekse held, reisverslag
1984 - Zeventig aforismen
1984 - De wereld is een wonder, reisverhalen uit twaalf landen
1985 - De val van Icarus
1986 - De mysterieuze rechter Ooka. Japanse speurdersverhalen
1987 - De sneeuw van weleer, jeugdherinneringen, autobiografie
1987 - Het hemd van een gelukkig mens. Sprookjes uit een verre wereld, jeugdboek
1990 - Verzamelde gedichten 1939-1988
1990 - De sprookjesverkoper. Sprookjes van heinde en verre
1991 - Griekse kusten, reisverhalen
1992 - De eeuwige stad. Rome in verhalen en herinneringen
1992 - De zee, gedichten
1992 - De parels

Noten

Hans Hazeu, Het pseudoniemen boek, 1987, De Bijenkorf, blz. 93
Gerrit Komrij, Schrijven met de wijwaterkwast, Bertus Aafjes als pornograaf, Dit helse moeras, 1983, p. 64, ook opgenomen in: De Nederlandse literatuur in 100 en enige polemieken, 2010, ISBN 9789044614893, p. 598
Peter Hofman, 'De Nieuwe Naamgever' in: De Parelduiker 5, 2010, pp 27-28.
[1], Telegraaf, 8 feb 2018
[2] HLN, 8 feb 2018
Het gevecht met de muze op DBNL
Het zanduur van de dood op DBNL
Een laars vol rozen op Delpher
Peter-Kersen-eter op Delpher
De Ark op Delpher
De Muurbloem op delpher
Per slot van rekening op Delpher
Omne animal op Delpher
Elf sonnetten op Friesland op Delpher
De laatste brief op Delpher
Boeren: Open brief van het land op Delpher
Dichters van later tijd op Delpher
In het Atrium der Vestalinnen, fragmenten op Delpher
In het Atrium der Vestalinnen en andere fragmenten op Delpher
Een voetreis naar Rome op Delpher
Gedichten op Delpher
Het Warenhuis Wankelt op delpher
De driekoningen op Delpher
In den beginne Op Delpher
De reis van Sinte Brandaan op Delpher

Bronnen

Wie is dat? naamlijst van bekende personen op elk gebied in het Koninkrijk der Nederlanden (5e uitg.) ('s-Gravenhage : Martinus Nijhoff, 1948)

Literatuur

Rob Molin, In de schaduw van de hemel, Biografie van Bertus Aafjes, Aspekt, Soesterberg, 2014.

Externe link

Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)

[1] Hans Hazeu, Het pseudoniemen boek, 1987, De Bijenkorf, blz. 93

[2] Gerrit Komrij, Schrijven met de wijwaterkwast, Bertus Aafjes als pornograaf, Dit helse moeras, 1983, p. 64, ook opgenomen in: De Nederlandse literatuur in 100 en enige polemieken, 2010, ISBN 9789044614893, p. 598

[3] Peter Hofman, 'De Nieuwe Naamgever' in: De Parelduiker 5, 2010, pp 27-28.

[4] [1], Telegraaf, 8 feb 2018

[5] [2] HLN, 8 feb 2018

[6] Het gevecht met de muze op DBNL

[7] Het zanduur van de dood op DBNL

[8] Een laars vol rozen op Delpher

[9] Peter-Kersen-eter op Delpher

[10] De Ark op Delpher

[11] De Muurbloem op delpher

[12] Per slot van rekening op Delpher

[13] Omne animal op Delpher

[14] Elf sonnetten op Friesland op Delpher

[15] De laatste brief op Delpher

[16] Boeren: Open brief van het land op Delpher

[17] Dichters van later tijd op Delpher

[18] In het Atrium der Vestalinnen, fragmenten op Delpher

[19] In het Atrium der Vestalinnen en andere fragmenten op Delpher

[20] Een voetreis naar Rome op Delpher

[21] Gedichten op Delpher

[22] Het Warenhuis Wankelt op delpher

[23] De driekoningen op Delpher

[24] In den beginne Op Delpher

[25] De reis van Sinte Brandaan op Delpher